top of page

Boekverslag:
frans de waal (2022) - anders

Gelezen, december 2022

 

  1. Frans de Waal, "Different", gender through the eyes of a primatologist". Norton & Company, New York, 2022. Nederlandse vertaling ("Anders") ligt sinds de zomer in de winkels. Auteur bespreekt vergelijkenderwijs alles wat je wil weten over geslacht, seksegebonden gedrag en gender bij 3 nauw verwante soorten: chimpansee, bonobo en homo sapiens - waarbij wij zo'n beetje tussen chimpansee en bonobo in zitten. Bij de bonobo's heb je matriarchaat en dus is het alfa-vrouwtje de baas, overigens naast een (wat minder) alfa-mannetje, a la koningin Elisabeth en prins Philip. Conflicten worden via sex opgelost (veel wisselende paartjes, mannetjes weten niet wie hun kind is). Macht van de vrouwtjes is sociale macht. Bij de chimpansees heb je patriarchaat, het alfa-mannetje is de abolute baas die zijn macht met geweld afdwingt, maar toch ook sociaal vaak de meest empathische is. Er is ook een (wat minder machtig) alfa-vrouwtje, de vriendin van de baas (een beetje a la Willem Alexander en Maxima). Bij chimpansees is er veel geweld. Zowel bij bonobo's als chimpansees heb je homosexualiteit. En er zijn natuurlijk typisch mannelijke en vrouwelijke gedragingen. De vrouwtjes vlooien elkaar veel meer dan de mannetjes (vgl. met elkaar kletsen). Er is duidelijk verschil in voorkeur voor speelgoed tussen mannetjes en vrouwtjes. Geef je hun de vrije keuze uit allerlei speelgoed, uitgestald op een tafel, dan kiezen enerzijds mensen-, anderzijds bonobo- en chimpansee-jongetjes hetzelfde speelgoed: zwaarden, treintjes, enz. Tegenwoordig heb je veel ouders, moeders vooral, die hun zoontjes unisex groot willen brengen. Lukt nergens en nooit! En hetzelfde gebeurt bij de meisjes van de 3 soorten: poppen, verzorgingsdingetjes, spulletjes om jezelf mooi mee te maken. Gender als bewuste (sexuele) identiteit, waarin je ook als vrije burger wat te kiezen hebt, lijkt bij bonobo's en chimpansees niet te bestaan.
    Het boek is zeer uitgebreid en gedetailleerd, je komt heel veel te weten. Auteur behandelt chimpansees en bonobo's die hij kent als individuen met eigen persoonlijkheden - en zo gaan ze voor je leven. Hij beschrijft ook veel experimentjes, die ik persoonlijk vaak in hun eenvoud briljant vind. Het is een heerlijk en onderhoudend boek om te lezen. Ik heb er meer van de Waal gelezen, hij schrijft (altijd) echt goed, persoonlijk; je ontmoet een oude vriend.
     

  2. Frans Peeters, "Koningsmoord op het Loo", Just Publishers, 2022. In haagse adelijke kringen rond het Hof gaat sinds einde 19de eeuw het gerucht rond dat Prins Willem III (later Koning Gorilla genoemd; hij was zwakbegaafd en psychisch serieus labiel) zijn vader koning Willem II vermoord heeft, tijdens een braspartij op Het Loo, waar de koning onverwacht kwam binnen stappen. Dit boek reconstrueert die vermoede moord. Leuk om te lezen
     

  3. Dick Harrison, "De geschiedenis van de slavernij, van Mesopotamie tot moderne mensenhandel". Omniboek, Utrecht, 2019 (zweedse versie in 2015). Geweldig boek over de slavernij, in breedte en diepte, van Mesopotamie tot nu. Toen het in 2019 uitkwam waren er alom zeer lovende kritieken. Of er slavernij bestond onder Jagers-Verzamelaars is onbekend, maar in ALLE agrarische culturen daarna heb je slavernij gehad. Op de oudste kleitabletten uit Mesopotamie komen facturen voor van het type: ik heb je zoveel slaven geleverd, krijg zoveel van je. ALLE moet je letterlijk opvatten; ook onder indianen in Noord- en Zuid Amerika, in China, India, Japan, overal in Afrika en Europa. Je leert over de soorten slavernij, de mechanismen waarlangs je slaaf werd, en er eventueel ook weer uit kon komen. In sommige landen was/is er veel slavernij, in andere weinig, en waar dat van af hangt. Ook de nederlandse koloniale slavernij en slavenhandel wordt besproken - dat was er veel meer in Nederlands-Indie dan in Suriname en de Antillen. De islam als zo'n beetje 's werelds grootste bevorderaar van slavernij. Enz. Enz. Vol met feiten, en bijv ook getallen. Als je echt wil weten waar je het over hebt, moet je dit boek lezen.
     

  4. Anousha Nzume, "Hallo witte mensen", Amsterdam University Press, 2017. Net zo'n soort boek als "Witte onschuld" van Gloria Wekker. Een soort trainingsboek op gebied van woke-ness. Goed, in zijn soort; in ieder geval: ik werd er pissig van. Kreeg neiging tegen-strategieen te verzinnen, a la "Ik bepaal zelf wel of ik wit of blank ben".
     

  5. Stefan Hertmans, "Verschuivingen", De Bezige Bij, Amsterdam, 2022. Een bundel van 20 essays van 5-10 pagina's over actuele culturele thema's, denkwijzen, uitdrukkingsvormen, enz. Een soort bespiegelingen over de tijd en de tijdgeest. Heel goed en bijna precieus geschreven, vaak denk je: "ja precies". Hij is geboren in 1951. In veel essays beschrijft hij (ook) hoe hij over dat thema in de loop van zijn leven anders is gaan denken (vandaar de titel), en dat riep bij mij veel sterke aha-reacties op (herkenning). Met veel genoegen gelezen.

​​

bottom of page