​1. Het Oost-Indisch Kampsyndroom, Rudy Kousbroek, jaren '90. Mensen die in japanse kampen gezeten hebben tijdens de tweede wereldoorlog vinden vaak dat wat zij beleefd hebben gebagatelliseerd wordt in vergelijking met wat europese Nederlanders ervaren hebben in duitse concentratiekampen. Die laatsten waren vaak joodse Nederlanders die terecht kwamen in "Vernichtigungslager" (Auschwitz, enz). Rudy Kousbroek is geboren in Nederlands Indië en heeft daar in de oorlog als kind in meerdere kampen gezeten. Hij beschrijft wat hij daar meegemaakt heeft. Zijn boodschap is: de heftigheid van daar opgesloten hebben is inderdaad van een andere, mindere, orde in vergelijking met wat Nederlanders in Nazi-kampen meegemaakt hebben. Het aantal overledenen was veel geringer, al konden die Japanners soms bruut optreden (onthoofdingen, enz). Mensen werden uitgehongerd - net als de hele (eigen) bevolking van Nederlands Indië, waar tijdens de oorlog zo'n 4 miljoen van honger omgekomen zijn (dat cijfer, afkomstig van David van Reybrouck, nuanceert de specifieke heftigheid voor de gevangen gezette daar aanwezige Nederlanders nogal - iedereen leed, de Nederlanders niet meer dan de anderen). Rudy Kousbroek is 1 van mijn lievelingsschrijvers, hij schrijft intelligent, lucide en levert stilistisch altijd topwerk.

2. De brandende kampongs van generaal Spoor, Remi Liempach, 2016. Dit is de verkorte handelseditie van het proefschrift van deze zwitsers-nederlandse historicus. Tijdens de eufemistisch "politionele acties" genoemde veroveringsoorlog van Nederland in Indonesia (1945-1949) zijn veel beestige moordpartijen door nederlandse soldaten begaan. De eerste die (eind jaren '60) uit kwamen waren de exploten van Westerling & Co op o.a. Celebes/Sulawesi. De nederlandse regering heeft daar altijd op gereageerd met de boodschap dat dit slechts sporadische excessen waren, maar dat "we" ons daar grosso modo netjes gedragen hebben. Rutte II heeft nog in 2016 opdracht gegeven tot historisch onderzoek dat eigenlijk moet bewijzen dat het nederlands geweld wel meeviel en vergelijkbaar was met het geweld van de indonesische opstandelingen (pemuda's) tegen de Nederlanders. Zo'n bewering gaat voorbij aan het feit dat de Indonesiers gewoon vrijheidsstrijders waren die opkwamen voor de onafhankelijkheid van hun land en die de gehate bezetters/kolonisatoren er tegen iedere prijs uit wilden gooien (net als de nederlandse verzetstrijders versus de Duitsers). De historicus Liempach BEWIJST in zijn voor de universiteit van Bern verdedigd proefschrift dat deze bewering onwaar is: het beestachtige geweld was massief, massaal en van hogerhand gestimuleerd - niks occasionele excessen.

3. Revolusi, David van Reybrouck, 2020. Heet van de naald. Auteur is een vlaamse Brusselaar die zo'n 10 jaar geleden ineens wereldnaam verwierf met zijn geweldige boek "Congo", over de geschiedenis van de kolonisatie van Congo. Hij spaart de roede niet. Congo was destijds DE ergste kolonie, waar de hele wereld ook toen schande van sprak. Geweldig boek, de auteur schrijft ook erg goed. Tijdens zijn onderzoek in Congo liep hij ergens tegen de Max Havelaar van Multatuli/Eduard Douwes Dekker aan. Vond hij bijna HET boek tegen kolonisatie. Dit deed hem besluiten na de belgische ook de nederlandse koloniale geschiedenis te onderzoeken, althans die van onze belangrijkste kolonie, Nederlands Indië. Rond het jaar 1900 vertegenwoordigde Nederlands Indië ongeveer 1/4de tot 1/3de van ons BNP. Aan Suriname hebben we volgens Pieter Lakeman nooit wat verdiend. Hoewel heel wat losse individuen er rijk geworden zijn, heeft de nederlandse staat/belastingbetaler er altijd op bijgelegd. De auteur is met honderden mensen gaan praten, en trof nog net de laatste overlevenden van de politionele acties. Hij beschrijft de geschiedenis van Indonesia en Nederland van de vroegste tijden tot 1950. Naarmate hij dichter bij de tweede wereldoorlog geraakt wordt zijn verslag meer uitgebreid en gedetailleerd. De geschiedschrijving vanaf 1900 is uitgebreid, die van de tweede wereldoorlog en de politionele acties zeer uitgebreid. Echt veel interessante en nieuwe informatie. Ik wist bijvoorbeeld niet dat de Nederlanders in Indonesia op even grote schaal aan slavernij deden als in onze hele transatlantische slavenhandel - 600.000 mensen. En dat rond 1850 de helft van de bevolking van Batavia uit slaven bestond. Van Reybrouck maakt gebruik van nederlands, internationaal en indonesisch historisch onderzoeksmateriaal. Hij schetst de vanaf 1920 groeiende behoefte onder Indonesiers aan onafhankelijkheid, ze wilden steeds massaler af van de koloniale bezetters. Eerst de elite, later een steeds groter wordend deel van de hele bevolking. En hoe de kolonialen en de nederlandse regering daar op reageerden met steeds grotere repressie en almaar toenemend racisme. Dit boek laat echt de ontwikkeling, de geschiedenis, zien van de strijd om onafhankelijkheid. En... van Reybrouck kiest daarbij consequent een internationaal outsider perspectief. Nederlandse geschiedenissen blijven toch altijd partijdig, de nederlandse kolonialen zijn slachtoffer, het geweld van de revolutionairen was excessief (sic!). Bij het opkomen voor je eigen vrijheid tegen een buitenlandse bezetter kan door jou gebruikt geweld nooit excessief zijn, dan heiligt het doel immers volstrekt alle middelen (zo dachten "wij" destijds ook over geweld tegen de Duitsers). Al met al een geweldig boek, iedere Nederlander zou dit horen te lezen. Heel goed geschreven boek ook, en zelfs behoorlijk spannend. Een absolute aanrader.