drs. Dick A. Kruijssen

Dick A. Kruijssen (1942) heeft medicijnen in Utrecht en Rotterdam gestudeerd en zich gespecialiseerd in de cardiologie. Naast zijn praktijk als cardioloog en (mede-)schrijver van cardiologische en wetenschappelijke artikelen en boeken is hij vooral bestuurlijk-wetenschappelijk actief geweest. In 1996 is hij teruggekeerd naar het Erasmus MC om het cardiologisch onderwijs te reorganiseren. Ook in de vrijmetselarij was hij bestuurlijk actief o.a. als hoofdbestuurslid van de Orde en als lid van de Opperraad van de Schotse Ritus. In 2007 is hij benoemd tot lid van het curatorium van de Bijzondere Leerstoel Vrijmetselarij aan de Leidse Universiteit. Na het overlijden van hoogleraar Malcolm Davies in 2009 en door de financiële problemen van de Faculteit Geesteswetenschappen is de leerstoel in 2015 opgeheven. Op verzoek van de Orde heeft hij in die overgangstijd de bestuurlijke taken van de Leerstoel waargenomen. In 2010 is door hem het initiatief genomen om een Kenniscentrum van de Orde op te richten. Daarin zijn zowel de wetenschappelijke activiteiten, met name de voortzetting van de Leidse colleges, als andere maçonnieke educatieve onderwijsactiviteiten ondergebracht. In 2016 zijn de instructieve en wetenschappelijke activiteiten gesplitst in “Instituut Maçonnieke Vorming” en de wetenschappelijke Stichting “De Nieuwe Lantaarn”.

De naam “De Nieuwe Lantaarn” is een eerbetoon aan het trefpunt “De Lantaarn” aan de Scheepmakershaven in Rotterdam. Tussen 1680 en 1720 hebben intellectuelen uit heel Europa, aangelokt door een sfeer van verdraagzaamheid, elkaar daar ontmoet. Enkele jaren is John Locke hun voorzitter geweest.

Abstract

In de 2e helft van de 18e eeuw gaat het Verenigd Koninkrijk inzien dat het ontbreken van verbinding tussen kolonialen en onderworpen autochtonen een toenemend obstakel wordt voor rust en orde in de overzeese gebiedsdelen. Het idee komt op om de vrijmetselarij, vooral vanwege haar streven naar gelijkwaardigheid, tolerantie en broederschap, daarvoor in te zetten. Daarbij wordt blijkbaar over het hoofd gezien dat, als men niet vrijgeboren is of een horige bent, men van het lidmaatschap is uitgesloten. In 1813 wordt, onder koninklijke druk, een fusie geforceerd van de door religieuze inzichten gescheiden Engelse Orden. Koningszoon August, Duke of Sussex, wordt de grootmeester van de United Grand Lodge of England (UGLE) en zorgt voor de directe link met koningshuis en politiek. Vaak wordt niet opgemerkt dat de zwarte Prins Hall loges dan tot niet-regulair worden verklaard! De gefuseerde Orde blijkt echter succesvol, vele nieuwe loges worden in de koloniën opgericht, mede door het nostalgisch thuisgevoel dat de loges creëren. Andere landen, inclusief Nederland, volgen al snel. De verbinding kolonialen en inheemse bevolking verloopt echter stroef waarin geloofs- en cultuurverschillen een rol spelen.

De UGLE reageert daarop met het geleidelijk tot de VM toelaten van oosterse religies en levensbeschouwingen en, in 1847, de voorwaarden tot toetreding van ‘free-born’ te veranderen in ‘free man’. Dat opent de poorten voor niet-witte mensen maar vergroot de weerstand in de imperialistische christelijke moederlanden. Mogelijk mede als reactie op de liberalisering van de voorwaarden tot toelating wordt het Reformatorisch Reveil de VM binnengehaald. Het maakt haar in het decennium van 1840 en van 1880 bijna tot een religie. Rond 1870 wordt bovendien de Bijbel het “Eerste Grote Licht” wat door veel niet-christelijke vrijmetselaren als imperialistisch en beledigend ervaren wordt en een nog steeds bestaande scheuring in de westerse VM veroorzaakt.

Op het eind van het 2e uur van dit college zal ingegaan worden op de consequenties voor de VM van de in december 2022 geratificeerde grondwetswijziging over discriminatie van LHBTI+ers’.

Literatuur

Gloria Wekker, Witte onschuld, Paradoxen van kolonialisme en ras, ISBN 97 894 637 2445 6

Jessica L. Harland-Jacobs, Builders of Empire, Freemasons and British Imperialism, 1727-1927,

ISBN 97 814 696 0665 1 (ook als ebook)

Rose Mary Allen ea, Staat & Slavernij, Het Nederlandse koloniale slavernijverleden en zijn doorwerkingen. ISBN 97 890 253 1661 7

Handbook of Freemasonry, ISBN 97 890 043 3670 4, Hoofdstukken 14, 23 en 24.

Gert Oostindië, Rekenschap, Het koloniale verleden, excuses en herstel, ISBN 97 890 244 5736 6 (ook als e-book)

Philomena Essed, Alledaags racisme ISBN 9789461644336 (ook als ebook)